Sosyal Medya Bağımlılığı

Bilgi Güvenliği Cyber Security by Burak Bozkurtlar on 16 Temmuz 2020 1.63K views

Sosyal Medyadaki Tehlikeler ve Önlemleri

Neredeyse hepimiz sosyal medyayı şu ya da bu nedenle kullanıyoruz. Sosyal Medya kullanıcısı olmanın doğasında yanlış bir şey olmasa bile, sosyal medya kullanımının bağımlılık ve depresyon gibi zihinsel sağlığı ve duygusal refahı olumsuz yönde etkileyen bir takım psikolojik sorunları tetiklediği biliniyor.

Bu yazıda, sosyal medya kullanımıyla alakalı çeşitli psikolojik konular hakkında bilgi edinecek, bu sorunlara karşı en savunmasız olanları fark edecek ve sosyal medyanın olumsuz etkilerini en aza indirgemek adına neler yapabileceğimizi irdeleyeceğiz.

Sosyal medyanın tehlikeleri nelerdir?

Sosyal medyanın kullanımı, birçok olumsuz duygu ve akıl sağlığı sorunlarının yaygınlığının artmasına neden olmaktadır. Dünya genelinde yapılan birçok araştırmaya göre, sosyal medya kullanımı ile depresyon arasında güçlü bir ilişki olduğu gözler önüne serilmektedir. Sosyal medyayı kullananların depresyondan muzdarip (1) olma olasılığı çok daha yüksektir.

Birçok araştırmada ortaya çıkan sonuca göre (2) sosyal medya kullananların yaşadığı ruhsal ve psikolojik etkenler korelasyonel olmakla beraber nedensel olarak da irdelendiğinde Sosyal Medya Bağımlılığının gerçek etkilerinin hissedildiği de inkar edilememektedir.

Bu ilişkinin korelasyonlu olması yani, daha depresif olan insanların ilk etapta sosyal medya sitelerini daha fazla kullanma eğiliminde olduğu anlamına gelirken, bu ilişkiye nedensel olarak bakıldığında ise, sosyal medya sitelerinin kullanımının ruh sağlığı sorunlarını oluşturduğunu iddia etmek de doğru değildir.

Ayrıca sosyal medyanın tehlikeleri üzerine yapılan birçok araştırmada, sosyal medya kullanımının daha birçok ruhsal sorunlarla ilişkili olduğu gözler önüne serilmektedir.

Örneğin:

Sosyal medyayı kullanmak anksiyeteyi (3) tetikleyebilir .
Sosyal medyayı kullanmak kıskançlık duygusunu (4) arttırabilir.
Sosyal medyayı kullanmak (5) duygusal olarak tükenmeye neden olabilir.
Sosyal medyayı kullanmak özellikle (6) lise düzeyindeki gençlerin stres seviyelerini arttırabilir.
Sosyal medyayı kullanmak uyku sorunlarına neden olabilir (7) ve uyku kalitesini düşürebilir.
Sosyal medyayı kullanmak ders, ödev gibi okul etkileşiminden ortaya çıkan önemli sorumlulukların ertelenmesine ve hatta önüne geçmesine neden olabilir. (8)
Sosyal medyayı kullanmak, insanların onu kullanırken yaşadığı zihinsel zorluğun bir sonucu olarak çeşitli sağlık sorunlarına neden olabilir. (9)

Sosyal medya kullanımı ile çeşitli olumsuz ruh sağlığı sonuçları arasındaki ilişki, ‘sosyal medya depresyonu’ ve ‘sosyal medya bağımlılığı’ gibi terimlerin kullanılmasına yol açmıştır.

Araştırmalara baktığımızda, fenomen algısının önce Facebook özelinde daha çok kullanıldığını ve “Facebook depresyonu” olarak atıfta bulunulduğunu görebiliyoruz. Ancak sosyal medyanın olumsuz etkileri, farklı ölçeklerde Instagram ve Twitter gibi diğer sosyal medya sitelerine kadar uzanmaktadır.

Ayrıca, sosyal medya kullanımıyla ilgili daha birçok sorunlar silsilesi, Youtube veya Snapchat gibi saf sosyal ağlar olarak algılanmayan platformlara kadar uzanmaktadır. Üstelik, bu sorunların bazıları kesinlikle sosyal medya ile sınırlı kalmamakla beraber, genellikle internet kullanımları ile ilişkilendirilmektedir.

Örnek vermek gerekirse, insanların sosyal hassasiyetini artırdığı ve benliğe olan saygının yitirildiğini (11) gösteren bir “selfie” (özçekim) yapmanın ortaya çıkardığı olumsuz etkilerdir.

Bu tür tehlikeler, manipülatif ve yanlış bilgiye maruz kalma, mahremiyetin ihlali ve siyasi kutuplaşma, siber zorbalık, ve takip edilme gibi risk seviyesi yüksek tehlikelerdir. (12)

Araştırma sonuçları her ne kadar, sosyal medya kullanımının çeşitli sorunlarla ilişkili olduğunu gösteren önemli kanıtları ifade etse de bu, sosyal medya kullanımının mutlaka ve her durumda olumsuz sonuçlara yol açtığı anlamına gelmemektedir. (13) Hatta bazı açılardan sosyal medya kullanımının faydalı olabileceği de yine araştırma sonuçlarıyla ortaya konulmuştur. (14)

İnsanlar neden sosyal medyayı kullanmaya devam ediyor?

İnsanların sosyal medyayı olumsuz etkilerine rağmen kullanmaya devam etmelerinin birkaç nedeni vardır. Bu nedenler, birçok yönden, insanların zaman içinde başka türde zararlı davranışlarda bulunmasına neden olan sebeplerle benzer niteliktedir.

Birçok insan sosyal medyanın sebep olduğu zararlı etkilerinin farkında olmadıklarını veya davranışlarını değiştirecek kadar tehlikeli bir durumun olmadığını düşünmektedirler.

Örneğin, bir araştırmada insanların (15) kendilerini kötü hissetmelerine rağmen Facebook’u kullanmaya devam ettikleri görülmektedir. Çünkü neredeyse hiç olmadıkları kadar kendilerini daha iyi hissetme beklentisi içinde olduklarını düşünüyorlar.

Sosyal medya tehlikelerine karşı en savunmasız olanlar kimler?

İnsanların psikolojik açıdan sosyal medyanın tehlikelerine karşı daha savunmasız kalmasına neden olan birkaç arka plan faktörü vardır. Bunlar arasında:

Depresyon ve Anksiyetesi olanlar.
Özgüveni düşük olanlar
Yaşamdan ve yaşadıklarından tatmin olmayanlar.
Yalnız olanlar.

Genellikle sosyal medya kullanımı ile alakalı psikolojik sorunların yaygınlığının artmasıyla ilişkili bazı kişilik faktörleri de ortaya çıkmıştır. Bunlar arasında:

Nevrotik kişilik bozukluğu.
Kendine hayran olmak.
Kendini başkalarıyla karşılaştırma.

Son olarak, insanların sosyal medyayı kullanma biçimlerinin, potansiyel tehlikelere karşı daha savunmasız hale getirebileceğini unutmayın.

Sosyal medyanın sizi olumsuz etkilediğini nasıl anlarsınız

Genellikle, sosyal medyanın sizi depresyona soktuğunu veya sosyal medyaya bağımlı olduğunuzu fark etmek kolay olmayabiliyor.

İnternet veya teknoloji bağımlısı olup olmadığınızı anlamak adına aşağıdaki sorulara yanıt verebilir ve bu bağlantı üzerinden kendinizi ufak bir teste tabi tutabilirsiniz. https://psychcentral.com/quizzes/internet-addiction-quiz/

Meşguliyet – Sosyal medyayı tekrar kullanabileceğiniz ana kadar başka bir şey düşünemediğinizi düzenli olarak fark ettiniz mi?

Kalıcılık-sosyal medyaya daha az zaman harcamayı denediniz, ancak başarısız oldunuz mu?
Alışkanlıklardan vazgeçme – Sosyal medyayı kullanmak istediğiniz için düzenli olarak diğer etkinlikleri (örneğin, hobiler, spor) ihmal ettiniz mi?
Hoşgörü-Sosyal medyada daha fazla zaman harcamak istediğiniz için düzenli olarak huzursuzluk hissettiniz mi?
Çekilme –Sosyal medyayı kullanamadığınızda kendinizi kötü hissettiniz mi?
Aldatma –sosyal medyada geçirdiğiniz süre hakkında ailenize, arkadaşlarınıza veya partnerinize düzenli olarak yalan söylediniz mi?
Kaçış-sık sık olumsuz duygularından kaçmak için sosyal medyayı kullandınız mı?
Çatışma –sosyal medya kullanımınız nedeniyle aileniz, arkadaşlarınız veya eşinizle ciddi çatışmalarınız oldu mu?
Sorun-Sosyal medya kullanımınız nedeniyle düzenli olarak başkalarıyla tartışmanız oldu mu?

Sosyal medya kullanımınız nedeniyle ne kadar çok sorun yaşarsanız ve bu sorunlar ne kadar şiddetli olursa, sosyal medya kullanımınız sizi o kadar olumsuz etkiler.

Ayrıca, diğer faktörler sorunlu sosyal medya kullanımının göstergesi de olabilir. Örneğin, sosyal medyaya büyük ölçüde duygusal olarak yatırım yaptığınızı düşünüyorsanız ya da sosyal medya kullanırken normalden daha fazla endişeli ya da depresif hissediyorsanız, bu sosyal medya kullanımınızın sizi olumsuz yönde etkilediğinin bir göstergesidir.

Son olarak, sosyal medya kullanmanın açıkça olumsuz sonuçları yaşamanıza neden olmasa bile, yine de kendinize sosyal medya kullanmanın sizi daha iyi hissettirip hissettirmediğini ve zamanınızı harcamanın verimli veya olumlu bir yol olduğunu düşünüp düşünmediğinizi sormanız gerektiğini unutmayın. Bu soruların cevabı ‘hayır’ ise, sosyal medyada harcadığınız zamanı azaltarak faydalı bir sürece evirebilirsiniz.

Sosyal medyanın tehlikeleri nasıl önlenir?

Buraya kadar sosyal medyanın tehlikelerinin neler olduğunu, bu tehlikelere karşı en savunmasız halinizin ne olduğunu ve sosyal medya ile ilgili bir sorununuz olup olmadığını nasıl anlamamız gerektiğini irdeledik.

Bu bilgilere dayanarak, sosyal medya kullanımınızın sizi olumsuz yönde etkilediğini fark ederseniz, yapabileceğiniz iki şey vardır:

Sosyal medya kullanımınızı azaltabilirsiniz.
Sosyal medyayı daha olumlu bir şekilde kullanmaya başlayabilirsiniz.

Sosyal medya kullanımınızı azaltın

Genel olarak, sosyal medyayı ne kadar az kullanırsanız, olumsuz etkisinden o kadar az muzdarip olursunuz. Bu seyreltilmiş kullanım yöntemi yalnızca sosyal medyada gezinmek için harcadığınız zamanı değil, aynı zamanda kullandığınız platformların sayısı, sosyal medyayı kullandığınız durumlar ve paylaştığınız bilgi türü gibi daha birçok başlığında azami dikkatli olmayı sağlar.

Örneğin, sosyal medya kullanımınızı yalnızca iki platformla sınırlamaya karar verebilirsiniz veya telefonunuzdan tüm sosyal medya uygulamalarını kaldırmaya karar verebilirsiniz.

Ancak burada en önemli soru, Sosyal Medyayı Neden Kullanıyorum? Sorusudur. Şayet, faydalı bilgiler edinmek, doğruluğundan emin olduğunuz haber kaynaklarınızı takip etmek ve çalışmalarınıza katkı sağlayacak yeni insanlarla iletişim kurmak gibi bir yanıtınız varsa, o halde sorunsuz bir şekilde sosyal medya kullanımına devam edebilirsiniz

Sosyal medyayı olumlu bir şekilde kullanmaya odaklanın

Sosyal medyanın birçok konu ile ilişkili olmasına rağmen, sosyal medyayı kullanmanın sizi olumsuz yönde etkileme potansiyeli olduğunu akılda tutmak önemlidir. Aksine, sosyal medyayı hem ılımlı hem de olumlu bir şekilde kullandığınız sürece, muhtemelen sağlığınız ve refahınız üzerinde önemli bir olumsuz etkisi olmayacaktır.

Ayrıca, sosyal medyayı kullanmanın diğer insanlarla bağlantı kurma ve ilişkileri güçlendirme fırsatı gibi faydaları da vardır. Bu nedenle, sosyal ağların kullanımı, olumlu sosyal etkileşimlere ve sosyal desteğe sebep olduğunda faydalı olabilir ve bazen yalnızlık hissini azaltmaya yardımcı olabilir.

Buna göre, sosyal medya kullanımınızı azaltmanın yanı sıra, sosyal medyanın potansiyel olarak olumsuz etkilerine maruz kalmamak için yapabileceğiniz en güzel çaba, sosyal medyayı olumlu bir şekilde kullanmaya odaklanmaktır.

Sosyal medyanın tehlikelerinden kaçınmak için son sözler

Genel olarak, sosyal medyanın üzerinizdeki olumsuz etkisinden kaçınmanın tek yolu, sosyal medyada harcadığınız zaman ve çaba miktarını azaltmaktır; bunu da, kendiniz için somut hedefler belirleyerek ve çeşitli araçlar kullanarak gerçekleştirebilirsiniz. Dahası, sosyal medyayı insanlarla daha iyi hissettirecek şekilde iletişim kurmak için kullanmak gibi daha olumlu bir amaçla kullanmaya odaklanabilirsiniz.

Özet ve sonuçlar

Sosyal medyanın kullanımı, depresyon, kaygı, stres, kıskançlık ve duygusal tükenme gibi çeşitli akıl sağlığı sorunları ile ilişkilidir.
Sosyal medya kullanımı ile depresyon gibi konular arasındaki ilişki hem depresyonda olan kişilerin sosyal medyayı daha fazla kullanma eğiliminde olduğu, ayrıca sosyal medya kullanımının ruh sağlığı sorunlarına neden olabileceği ve kötüleşmesine sebep olacağı bilinmelidir.
İnsanların zararlı etkilerine rağmen sosyal medyayı kullanmaya devam etmelerinin birkaç nedeni vardır. Bunlar, diğerlerinin yanı sıra, insanların sosyal medya kullanmanın kendilerini daha iyi hissettireceğine (geçmişte daha da kötü hissettirse bile) inanma eğiliminin yanı sıra, insanların sosyal medyada paylaşılan şeyleri kaçırmaktan korkmalarına neden olmaktadır.
Sosyal medya kullanımınızın sizi olumsuz yönde etkilediğini gösteren birkaç gösterge var. Bunlar, örneğin, sosyal medyayı gerçeklikten bir kaçış olarak kullanmak, sosyal medya kullanımınız üzerinde başkalarıyla savaşmak ve sosyal medya kullanımınızın önemli sorumlulukların yerine geçecek vakit kayıplarıdır.
Sosyal medyanın size olan olumsuz etkisini azaltmak için, kendiniz için somut hedefler belirleyerek ve bu hedefleri uygulamak için çeşitli araçlar kullanarak sosyal medya kullanımınızı azaltabilir ve sosyal medyayı daha olumlu bir şekilde kullanmaya odaklanabilirsiniz. Pasif bilgi tüketmek yerine, önem verdiğiniz insanlarla konuşmak gibi daha faydalı davranışlar sergileyebilirsiniz.